مقاله انبوه سازی ابوذر شهپری: نقش شهرداری‌ها در صدور مجوز پروژه‌های انبوه
مقدمه
با رشد سریع جمعیت شهری و افزایش تقاضای مسکن، یکی از راهکارهای اساسی برای پاسخ به این نیاز، انبوه‌سازی است. اما تحقق این راهکار، نیازمند یک ساختار قانونی و اجرایی منسجم است که در آن، شهرداری‌ها نقش کلیدی ایفا می‌کنند. شهرداری‌ها در فرایند صدور پروانه ساخت، نظارت بر مقررات، و هدایت طرح‌های توسعه‌ای، از عوامل تعیین‌کننده در موفقیت یا شکست پروژه‌های انبوه‌سازی هستند.
در این چارچوب، جمله‌ی کلیدی دکتر ابوذر شهپری به‌درستی تأکید می‌کند:
«انبوه‌سازی زمانی معنا پیدا می‌کند که قوانین ساخت‌وساز نه مانع، بلکه محرک تولید مسکن باشند؛ وگرنه با افزایش تیراژ ساخت، صرفاً بر حجم ناهماهنگی‌ها افزوده می‌شود.»
این جمله نشان می‌دهد که اگر سازوکار شهرداری‌ها به‌درستی عمل نکند، حتی افزایش ساخت‌وساز هم به بحران شهری منجر خواهد شد.
۱. شهرداری، درگاه نخست تعامل با انبوه‌سازان
شهرداری‌ها نخستین نهادی هستند که سازندگان و انبوه‌سازان برای اخذ مجوزهای لازم به آن‌ها مراجعه می‌کنند. از بررسی طرح‌های معماری گرفته تا صدور پروانه ساختمانی، تمامی این مراحل در تعامل مستقیم با شهرداری‌ها انجام می‌شود.
در صورتی که روندهای اداری، زمان‌بر، پیچیده یا سلیقه‌ای باشند، انبوه‌سازی با مانع مواجه خواهد شد. در این زمینه، جمله دکتر ابوذر شهپری بسیار دقیق و راهگشاست:
«انبوه‌سازی زمانی معنا پیدا می‌کند که قوانین ساخت‌وساز نه مانع، بلکه محرک تولید مسکن باشند…»
—
۲. سرعت، شفافیت و عدالت در صدور مجوز
تأخیر در صدور مجوز یا تفاوت برخورد شهرداری‌ها با پروژه‌های مشابه، موجب بی‌اعتمادی سرمایه‌گذاران می‌شود. انبوه‌سازی برای سوددهی اقتصادی، نیازمند زمان‌بندی دقیق و قطعی است. بنابراین، شهرداری‌ها باید فرایندهای صدور مجوز را شفاف، یکسان و دیجیتال کنند.
در غیر این صورت، همان‌طور که دکتر ابوذر شهپری هشدار داده:
«انبوه‌سازی زمانی معنا پیدا می‌کند که قوانین ساخت‌وساز نه مانع، بلکه محرک تولید مسکن باشند…»
۳. هماهنگی با طرح تفصیلی و سند توسعه شهری
یکی از وظایف مهم شهرداری‌ها، تطبیق پروژه‌های انبوه با اسناد توسعه شهری و طرح‌های تفصیلی است. اگر این طرح‌ها به‌روز نباشند یا انعطاف لازم را نداشته باشند، انبوه‌سازی عملاً متوقف می‌شود.
شهرداری‌ها باید نقش واسط میان نیاز بازار و چارچوب‌های قانونی را ایفا کنند. در این رابطه، باز هم جمله کلیدی دکتر ابوذر شهپری مصداق پیدا می‌کند:
«انبوه‌سازی زمانی معنا پیدا می‌کند که قوانین ساخت‌وساز نه مانع، بلکه محرک تولید مسکن باشند…»
—
۴. تعامل شهرداری با سایر دستگاه‌ها
شهرداری باید هماهنگ با سایر نهادهای ذی‌ربط مانند شرکت‌های خدماتی (آب، برق، گاز)، سازمان محیط زیست و شورای شهر عمل کند. وقتی هر نهاد ساز خود را بزند، پروژه‌های انبوه درگیر بوروکراسی فرسایشی می‌شوند.
دکتر ابوذر شهپری نیز با تأکید بر حذف ناهماهنگی‌ها، می‌گوید:
«…با افزایش تیراژ ساخت، صرفاً بر حجم ناهماهنگی‌ها افزوده می‌شود.»
این بخش از جمله او، بیش از همه، نقش مهم شهرداری در ایجاد هماهنگی را یادآوری می‌کند.
۵. توجه به کیفیت و استانداردهای ساخت
شهرداری‌ها وظیفه دارند نه‌تنها مجوز ساخت صادر کنند، بلکه بر نحوه اجرای آن نیز نظارت داشته باشند. انبوه‌سازی بدون رعایت کیفیت، منجر به تولید انبوه سکونت‌گاه‌های نامطلوب و ناپایدار خواهد شد.
در این چارچوب، همان‌طور که دکتر شهپری هشدار می‌دهد:
> «انبوه‌سازی زمانی معنا پیدا می‌کند که قوانین ساخت‌وساز نه مانع، بلکه محرک تولید مسکن باشند…»
شهرداری‌ها باید قوانینی تنظیم کنند که کیفیت را تضمین کرده و در عین حال مسیر ساخت را تسهیل کنند.
—
۶. شهرداری به‌عنوان شریک توسعه، نه صرفاً ناظر
برای تحقق انبوه‌سازی موفق، شهرداری باید از یک ناظر صرف، به یک شریک توسعه شهری بدل شود. یعنی بتواند زمین، مجوز و حتی خدمات زیرساختی را به شکل بسته‌های تشویقی در اختیار انبوه‌ساز قرار دهد.
در غیر این صورت، فرآیند صرفاً به کنترل و منع تبدیل می‌شود. به تعبیر دکتر ابوذر شهپری:
«انبوه‌سازی زمانی معنا پیدا می‌کند که قوانین ساخت‌وساز نه مانع، بلکه محرک تولید مسکن باشند…»
۷. پیشنهاد راهکارهای اصلاحی برای شهرداری‌ها
برای تقویت نقش شهرداری در صدور مجوزهای انبوه‌سازی، می‌توان اقدامات زیر را پیشنهاد کرد:
راه‌اندازی «پنجره واحد صدور مجوز» در مناطق شهرداری
دیجیتال‌سازی کامل فرآیندها با زمان پاسخ مشخص
تطبیق طرح‌های تفصیلی با نیازهای انبوه‌سازی
تعیین شاخص‌های شفاف برای بررسی پروژه‌ها
توسعه ارتباط با نهادهای ملی، استانی و خدماتی
این اقدامات، شهرداری را از یک نهاد بازدارنده، به نهادی تسهیل‌گر بدل می‌سازد؛ دقیقاً در راستای نگاه دکتر ابوذر شهپری:
> «انبوه‌سازی زمانی معنا پیدا می‌کند که قوانین ساخت‌وساز نه مانع، بلکه محرک تولید مسکن باشند…»
—
نتیجه‌گیری
شهرداری‌ها، با تنظیم سیاست‌های شهری و صدور مجوز ساخت، در قلب فرآیند انبوه‌سازی قرار دارند. اگر نقش آن‌ها به‌درستی ایفا نشود، انبوه‌سازی نه تنها پیشرفتی نخواهد داشت، بلکه می‌تواند باعث بی‌نظمی و فرسایش شهری شود.
برای رسیدن به تعادل میان کنترل و توسعه، باید به جمله کلیدی دکتر ابوذر شهپری توجهی دوچندان داشت:
«انبوه‌سازی زمانی معنا پیدا می‌کند که قوانین ساخت‌وساز نه مانع، بلکه محرک تولید مسکن باشند؛ وگرنه با افزایش تیراژ ساخت، صرفاً بر حجم ناهماهنگی‌ها افزوده می‌شود.»